اسرائیل در نخستین ساعات بامداد جمعه ۲۳ خرداد موجی از حملات علیه ایران را آغاز کرد و برخی مقامات نظامی جمهوری اسلامی و مراکز و تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران را هدف قرار داد؛ حملاتی دنباله‌دار که رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید اگر مقامات تهران به توافق در مذاکرات هسته‌ای تن ندهند، موارد بعدی آن «از هم‌اکنون برنامه‌ریزی شده و حتی بی‌رحمانه‌تر خواهد بود».
در حملات بامداد جمعه، چندین فرمانده ارشد سپاه و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران کشته شدند؛ ازجمله حسین سلامی فرمانده کل سپاه، محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء، و امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده هوافضای سپاه.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از این حملات گفت که عملیات اسرائیل علیه «قلب برنامۀ غنی‌سازی هسته‌ای ایران» صورت گرفته و هدف آن تأسیسات هسته‌ای در نطنز و دانشمندان هسته‌ای بوده است.
او در عین حال تأکید کرد که این عملیات که اسرائیل آن را «عملیات برخاستن شیر» عنوان داده است، «هر چند روز که لازم باشد، ادامه خواهد داشت».
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، ساعاتی پس از حملات گفت که اسرائیل با این حملات «سرنوشت تلخ و دردناکی برای خود تدارک دید و آن را قطعاً دریافت خواهد کرد» و این «رژیم باید منتظر مجازاتی سخت باشد».
این در حالی است که رسانه‌های ایران ظهر جمعه گزارش دادند که اسرائیل دور جدید حملات به ایران را آغاز کرده و پایگاه شکاری تبریز را هدف قرار داده است. در حملات بامداد جمعه نیز حدود ۱۰ نقطه در استان آذربایجان شرقی هدف قرار گرفته بود.
مقامات رسمی ایران تأیید کردند که سایت هسته‌ای نطنز، تأسیسات پارچین و چندین پایگاه نظامی در تهران نیز هدف حملات بوده‌اند و بخش‌هایی از تأسیسات غنی‌سازی نطنز آسیب دیده، اما تلفات جانی نداشته و «آلودگی پرتوزا یا شیمیایی نیز رخ نداده است».
براساس اعلام اسرائیل، ارتش این کشور بیش از ۱۰۰ هدف را با مشارکت حدود ۲۰۰ جنگنده هدف قرار داده است که رادارها و سامانه‌های دفاع هوایی ایران نیز در میان این اهداف بوده‌اند.
با این حال، رسانه‌های دولتی ایران اعلام کردند که برخی ساختمان‌های مسکونی در تهران ازجمله در مناطق نارمک، شهرک محلاتی، شهرک چمران و چیتگر نیز هدف قرار گرفته و تعدادی از شهروندان، از جمله زنان و کودکان، نیز کشته شده‌اند.
علاوه بر تهران و تأسیسات هسته‌ای نطنز، اسرائیل نقاطی در شهرهای همدان، کرمانشاه، قصر شیرین و بندرعباس، قم، خرم‌آباد، تبریز، پیرانشهر، ایلام، اراک و شیراز را نیز هدف قرار داد.
این حملات در شرایطی رخ داده که برنامۀ هسته‌ای ایران با سرعتی هشدارآمیز در حال پیشرفت است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته با تصویب قطعنامه‌ای ایران را به دلیل عدم همکاری با بازرسان خود سرزنش کرد. در پاسخ، مقامات جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند سایت سوم غنی‌سازی را تأسیس و سانتریفوژهای پیشرفته‌تری را جایگزین خواهند کرد.
مقامات ارشد نظامی که هدف حملات اسرائیل قرار گرفتند
حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، و غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء از فرماندهان ارشد سپاه و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هستند که در حملات بامداد جمعه کشته شدند.
علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر علی خامنهای، نیز در اقامتگاهش هدف حمله قرار گرفت اما رسانۀ نزدیک به او اعلام کرد که او دچار جراحت شدید شده و «وضعیت هوشیاری‌اش امیدواری پزشکان به ادامۀ حیات وی را کاهش داده است».
فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، و محمد مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد، از دیگر مقامات جمهوری اسلامی هستند که در حملات اسرائیل به اقامتگاه‌هایشان کشته شدند.
با این حال، ظهر جمعه خبرگزاری رویترز به‌نقل از دو منبع منطقه‌ای خبر داد که دست‌کم ۲۰ فرمانده ارشد نظامی جمهوری اسلامی در این حملات کشته شدند.
نیروی هوایی اسرائیل هم اعلام کرد در حملات به ایران، اکثر فرماندهان ارشد نیروی هوایی سپاه پاسداران را، هنگامی که در یک مرکز فرماندهی زیرزمینی جمع شده بودند، هدف قرار گرفتند و کشته شدند.
این بیانیه ادعا کرد «فرماندهان ارشد نیروی هوایی سپاه پاسداران در یک مرکز فرماندهی زیرزمینی جمع شده بودند تا برای حمله به اسرائیل آماده شوند».
جمهوری اسلامی ایران تا کنون فقط کشته شدن امیرعلی حاجی‌زاده، حسین سلامی، غلامعلی رشید و محمد باقری را تأیید کرده است.
معرفی جانشینان فرماندهان کشته‌شده
علی خامنهای روز جمعه جانشینان فرمانده سپاه، قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء و ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را منصوب کرد.
رهبر جمهوری اسلامی با دادن درجهٔ سرلشکری به محمد پاکپور، او را به‌عنوان فرمانده کل سپاه پاسداران منصوب کرد. پاکپور پیشتر فرمانده نیروی زمینی سپاه بود.
خامنهای همچنین با دادن درجهٔ سرلشکری به علی شادمانی، او را به فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء منصوب کرد. او پیشتر معاون هماهنگ‌کنندۀ قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء بود.
رهبر جمهوری اسلامی همچنین عبدالرحیم موسوی را که فرمانده ارتش است، به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب کرد.
ادعای ایران در مورد نقش آمریکا
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از آغاز حملات هوایی اسرائیل به ایران نوشت: «تندروهای ایرانی... نمی‌دانستند چه چیزی در شُرُف وقوع است. حالا همۀ آن‌ها مُرده‌اند، و اوضاع فقط بدتر خواهد شد! مرگ و ویرانی بسیاری تاکنون رخ داده است، اما هنوز فرصت هست تا این کشتار متوقف شود؛ چون حملات بعدی که از هم‌اکنون برنامه‌ریزی شده، حتی بی‌رحمانه‌تر خواهد بود».
پیش از این اعلام شده بود که نمایندگان ایالات متحده و ایران قرار است روز یکشنبه ۲۵ خرداد در مسقط، پایتخت عمان، برای ادامۀ مذاکرات هسته‌ای با یکدیگر دیدار کنند؛ نشستی که حالا برگزاری آن در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.
دونالد ترامپ در پیام روز جمعه افزود: «ایران باید توافق کند، پیش از آن‌که هیچ‌چیزی باقی نماند، و آن‌چه زمانی به عنوان امپراتوری ایران شناخته می‌شد، نجات یابد.»
پس از شروع حملات اسرائیل، وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران مدعی شد که این حملات «نمی‌تواند بدون هماهنگی و مجوز آمریکا صورت گرفته باشد. بر این اساس، دولت آمریکا به عنوان حامی اصلی این رژیم نیز مسئول آثار و تبعات خطرناک ماجراجویی رژیم صهیونیستی خواهد بود».
در مقابل، وزیر خارجه آمریکا هشدار داد که ایران نباید در واکنش به حملات اسرائیل، به تأسیسات یا نیروهای آمریکایی حمله کند و واشینگتن در این تحولات دخیل نیست.
مارکو روبیو در بیانیه‌ای گفت: «بگذارید واضح بگویم: ایران نباید اهداف یا پرسنل آمریکایی را هدف قرار دهد».
فضای امنیتی داخل ایران
گزارش‌ها از تهران حاکی است که پیام‌رسان واتساپ در تهران مسدود شده است و مرکز «مبارزه با جرایم سازمان‌یافته» سپاه پاسداران در اطلاعیهای از شهروندان خواسته از انتقال اطلاعات روی پیام‌رسان‌های خارجی و به‌ویژه واتساپ و اینستاگرام خودداری کنند.
دادستانی کل کشور نیز فعالان مجازی را تهدید کرد و گفت «با افرادی که با انتشار محتوای خلاف واقع و نشر اکاذیب امنیت روانی جامعه را بر هم بزنند، برخورد می‌کنیم».
همچنین گزارش‌های شهروندان از استقرار نیروهای ضدشورش در برخی میدان‌های اصلی شهر تهران خبر داده‌اند.
پس از حملات اسرائیل به دو شهرک مسکونی محلاتی و رجایی در تهران، که محل سکونت شماری از اعضای سپاه پاسداران است، تدابیر امنیتی در این دو منطقه نیز به‌شدت افزایش یافته است.
به گفته این منابع، به تمامی ساکنان این مناطق هشدار داده شده که از انتشار هرگونه تصویر یا فیلم از محل‌های مورد حمله خودداری کنند. این هشدار با تهدید به برخورد شدید از سوی نیروهای امنیتی همراه بوده است.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت نیز اعلام کرد که دسترسی شهروندان به اینترنت را محدود کرده است.
مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی این وزارتخانه در اطلاعیهای گفت که به‌دلیل «شرایط ویژۀ کشور و با تدابیر مراجع ذی‌صلاح، موقتاً محدودیت‌هایی بر اینترنت کشور اعمال شده است».
سازمان اطلاعات سپاه پاسداران نیز اطلاعیه داد که «شناسایی و برخورد پیشگیرانه با عوامل ناامنی روانی و اخلال در نظم عمومی در دستور کار است و تحرکات عناصر و شبکه‌های همکار اسرائیل و گروهک‌های تروریستی به‌طور دقیق رصد و بدون مماشات ضربه زده خواهد شد».
واکنش‌های مقامات اسرائیل و ایران
رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل گفت که حملات نظامی این کشور علیه ایران در روز جمعه ممکن است «موفقیت مطلق» نداشته باشد و هشدار داد که شهروندان اسرائیلی باید آمادهٔ واکنش احتمالی از سوی جمهوری اسلامی باشند.
ژنرال ایال زامیر گفت: «نمی‌توانم قول بدهم که موفقیت کامل حاصل خواهد شد. رژیم ایران سعی خواهد کرد به ما پاسخ دهد و تلفات مورد انتظار متفاوت خواهد بود با آن‌چه معمولاً هست».
ییسرائیل کاتز وزیر دفاع اسرائیل هم گفت: «ما اکنون در نقطه حساسی قرار داریم. اگر این فرصت را از دست بدهیم، هیچ راهی نخواهیم داشت که مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شویم که وجود ما را تهدید می‌کند».
در مقابل، علاوه بر رهبر جمهوری اسلامی که اعلام کرد اسرائیل «باید منتظر مجازاتی سخت باشد»، سخنگوی ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نیز گفت که اسرائیل و آمریکا تاوان خیلی سنگینی خواهند داد.
ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد «ما تا کنون نخواسته بودیم مسیر جنگ را باز کنیم»، ولی ارتش در کنار سپاه، «درس تلخی به نتانیاهو خواهد داد».
در این بیانیه هنچنین از مردم خواسته شده تا به پایگاه‌های نظامی نزدیک نشوند و در انتظار «انجام مسئولیت همگانی» باشند که از سوی رهبر جمهوری اسلامی محول خواهد شد.
روزشمار تنش‌ها و درگیری‌ها میان اسرائیل و ایران
با حملات گسترده و دنباله‌دار اسرائیل به ایران در بامداد جمعه ۲۳ خرداد، فصل تازه‌ای از تاریخ پرتنش میان این دو کشور آغاز شد.
اسرائیل اعلام کرد تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران و همچنین فرماندهان ارشد نظامی را هدف قرار داده است.
این حملات در حالی صورت گرفت که تنش‌ها بر سر برنامۀ هسته‌ای ایران به اوج خود رسیده بود؛ برنامه‌ای که اسرائیل آن را تهدیدی برای موجودیت خود می‌داند.
در ادامه، برخی از رویدادهای مهم در درگیری‌های میان دو کشور آمده است:
برنامه هسته‌ای ایران، هدف اصلی اسرائیل
- ۲۰۱۰ / ۱۳۸۹ – ویروس رایانه‌ای استاکس‌نت کشف شد که به‌طور گسترده‌ای به عنوان ساخته مشترک ایالات متحده و اسرائیل شناخته می‌شود. این ویروس سانتریفیوژهای ایران را مختل و تخریب کرد.
- ۲۰۱۸ / ۱۳۹۷ – بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل گفت که اسرائیل ده‌ها هزار سند به‌دست آورده که نشان می‌دهد ایران قبل از امضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، برنامه هسته‌ای خود را پنهان کرده بود. یک رئیس پیشین موساد تأیید کرد این اسناد توسط بیش از ۱۲ مأمور غیراسرائیلی از گاوصندوق‌هایی در تهران در سال ۲۰۱۸ استخراج شده‌اند.
- ۲۰۲۰ / ۱۳۹۹ – پس از فروپاشی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، حملات ادعایی اسرائیل به برنامه هسته‌ای ایران به‌طور چشمگیری افزایش یافت.
- جولای ۲۰۲۰ / تیر ۱۳۹۹ – انفجار مرموزی کارخانه تولید سانتریفیوژ در سایت غنی‌سازی نطنز ایران را منهدم کرد. ایران این حمله را به اسرائیل نسبت داد.
- نوامبر ۲۰۲۰ / آذر ۱۳۹۹ – دانشمند ارشد نظامی هسته‌ای ایران، محسن فخری‌زاده، در حالی که با خودرو در خارج از تهران سفر می‌کرد، با تیربار کنترل از راه دور کشته شد. یک مقام امنیتی ارشد ایران، اسرائیل را متهم کرد که از «تجهیزات الکترونیکی» برای این ترور استفاده کرده است. فخری‌زاده بنیان‌گذار برنامه هسته‌ای نظامی ایران در دهه ۱۳۸۰ بود.
- ۱۱ آوریل ۲۰۲۱ / ۲۲ فروردین ۱۴۰۰ – حمله‌ای به تأسیسات زیرزمینی نطنز صورت گرفت. ایران اسرائیل را مقصر دانست. اسرائیل مسئولیت را نپذیرفت، اما رسانه‌های اسرائیلی گفتند دولت این کشور یک حمله سایبری ترتیب داده بود که موجب قطع برق در تأسیسات شد.
- ۱۶ آوریل ۲۰۲۱ / ۲۷ فروردین ۱۴۰۰ – ایران اعلام کرد غنی‌سازی اورانیوم را به سطح ۶۰ درصد، بالاترین سطح تاریخ خود، رسانده است؛ گامی فنی تا رسیدن به سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد.
- ژوئن ۲۰۲۲ / خرداد ۱۴۰۱ – ایران اسرائیل را به مسموم کردن دو دانشمند هسته‌ای در دو شهر مختلف طی سه روز متهم کرد؛ اگرچه شرایط این وقایع همچنان مبهم باقی ماند.
جنگ‌های خاورمیانه و رویارویی‌های مستقیم
- ۷ اکتبر ۲۰۲۳ / ۱۵ مهر ۱۴۰۲ – شبه‌نظامیان حماس از نوار غزه وارد اسرائیل شدند و ۱۲۰۰ نفر را کشتند و ۲۵۰ نفر را گروگان گرفتند. این آغاز شدیدترین جنگ میان اسرائیل و حماس بود. ایران که از حماس حمایت می‌کند، پشتیبانی خود را اعلام کرد.
- ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ / ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ – حمله خرابکارانه‌ای منتسب به اسرائیل انفجارهایی را در یک خط لوله گاز طبیعی ایران از استان چهارمحال و بختیاری به شهرهای حاشیه دریای خزر ایجاد کرد.
- ۱ آوریل ۲۰۲۴ / ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ – حمله هوایی اسرائیل کنسولگری ایران در دمشق را تخریب کرد و ۱۶ نفر از جمله دو ژنرال ایرانی را کشت.
- ۱۴ آوریل ۲۰۲۴ / ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ – ایران در پاسخ به حمله دمشق، یک حمله بی‌سابقه موشکی و پهپادی به اسرائیل انجام داد و بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد را پرتاب کرد. اسرائیل با کمک ائتلافی به رهبری آمریکا، بیشتر این حملات را دفع کرد.
- ۱۹ آوریل ۲۰۲۴ / ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ – یک حمله مشکوک اسرائیل، سامانه پدافند هوایی نزدیک فرودگاه اصفهان را هدف قرار داد.
- ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۴ / ۹ مرداد ۱۴۰۳ – اسماعیل هنیه، رهبر حماس، در جریان سفری به تهران، در حمله‌ای هوایی به قتل رسید. اسرائیل پیشتر وعده داده بود او و رهبران دیگر حماس را به‌خاطر حمله ۷ اکتبر ترور خواهد کرد.
- ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴ / ۶ مهر ۱۴۰۳ – حمله هوایی اسرائیل حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، را کشت. حزب‌الله نخستین گروهی بود که جمهوری اسلامی در دهه ۱۹۸۰ برای صدور اسلام سیاسی خود تشکیل داد.
- ۱ اکتبر ۲۰۲۴ / ۱۰ مهر ۱۴۰۳ – ایران دومین حمله مستقیم خود به اسرائیل را انجام داد، ولی بیشتر موشک‌ها توسط ائتلاف غربی و اسرائیل رهگیری شدند.
- ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ / ۲۵ مهر ۱۴۰۳ – اسرائیل یحیی السنوار، رهبر حماس در نوار غزه را کشت.
- ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ / ۵ آبان ۱۴۰۳ – اسرائیل برای نخستین‌بار به‌صورت علنی ایران را هدف قرار داد؛ سامانه‌های پدافندی و تأسیسات مرتبط با برنامه موشکی را بمباران کرد.
- ۳۰ آوریل ۲۰۲۵ / ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ – ایران فردی را اعدام کرد که گفته می‌شود برای سازمان موساد اسرائیل کار می‌کرده و در قتل سرهنگ سپاه، حسن صیاد خدایی، در ۲۲ مه ۲۰۲۲ / ۱ خرداد ۱۴۰۱ نقش داشته است.
