برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که ایران در مذاکرات با آمریکا پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم غنی‌سازی اورانیوم با مشارکت کشورهای عرب منطقه و نظارت آمریکا را ارائه کرده است؛ طرحی که می‌تواند جایگزین خواستۀ دولت ترامپ مبنی بر توقف کامل برنامۀ هسته‌ای جمهوری اسلامی محسوب شود.
این گزارش را ابتدا وب‌سایت خبری تحلیلی «امواج» روز سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت منتشر کرد و پس از آن نیویورک‌تایمز به‌نقل از «چهار مقام ایرانی آگاه» منتشر کرد.
در گزارش نیویورک‌تایمز آمده که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در جریان دور چهارم مذاکرات که روز یکشنبه در مسقط برگزار شد، این ایده را با استیو ویتکاف، فرستادۀ ویژۀ دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، مطرح کرده است.
روزنامۀ بریتانیایی «گاردین» نیز با تأیید این خبر نوشت که جمهوری اسلامی پیشنهاد همکاری با امارات متحده عربی و عربستان سعودی برای غنی‌سازی اورانیوم را ارائه داده است.
بر اساس این گزارش‌ها، پیشنهاد تهران شامل تشکیل یک کنسرسیوم سه‌جانبۀ هسته‌ای است که به‌موجب آن ایران اورانیوم را تا سطح ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی می‌کند و سپس برای استفادۀ غیرنظامی به کشورهای عربی ارسال می‌کند.
این طرح شباهت‌هایی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ موسوم به برجام دارد که براساس آن غنی‌سازی در ایران در سطح ۳.۶۷ درصد محدود شده بود، اما تفاوت اصلی آن براساس این پیشنهاد، حضور دائمی ناظران خارجی ازجمله شاید بازرسان آمریکایی در خاک ایران است.
مقامات رسمی جمهوری اسلامی و آمریکا این گزارش‌ها را هنوز تأیید یا رد نکرده‌اند.
براساس گزارش‌های منتشرشده که به‌شکل‌های گوناگون در رسانه‌های داخل کشور هم بازتاب یافته، در طرح جدید قرار است آمریکا برای اعمال نظارت بیشتر به‌صورت دائم و فیزیکی در تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران حضور داشته باشد.
بیشتر در این باره: ترامپ در دوحه: نمی‌خواهم گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران «مسیر خشونت‌آمیز» بگیردنیویورکتایمز به‌نقل از چهار مقام ایرانی که خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود، می‌گوید برخلاف توافق برجام که تنها ۱۵ سال اعتبار داشت و ۲۶ مهر امسال مهلت ۱۰ سالۀ آن برای استفاده نکردن از مکانیسم ماشه علیه ایران به پایان می‌رسد، طرح جدید پیشنهادی ایران دائمی است. به همین دلیل، ترامپ می‌تواند آن را دستاوردی بزرگ‌تر از توافق باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، معرفی کند.
به‌نوشتۀ گاردین، این پیشنهاد در عین حال تلاشی است برای جلب حمایت کشورهای عربی حوزۀ خلیج فارس از موضع تهران مبنی بر این‌که ایران باید اجازه داشته باشد توانایی غنی‌سازی اورانیوم خود را حفظ کند.
این در حالی است که وزیر خارجه ایران پیش از دور چهارم مذاکرات با آمریکا، به عربستان و سپس به امارات سفر کرد، اما هیچ گزارشی از جزئیات این سفرها منتشر نشد.
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، پیش از این، سیدحسین موسویان، دیپلمات پیشین ایرانی، در سال ۲۰۲۳ در مقاله‌ای در یک مجلۀ تخصصی با موضوع انرژی اتمی که در آمریکا منتشر می‌شود، ایدۀ کنسرسیوم منطقه‌ای را همراه با یک فیزیکدان دانشگاه پرینستون مطرح کرده بود.
به‌گفتۀ موسویان، اگر این طرح به اجرا درآید، تهدید فوری برنامه هسته‌ای ایران کاهش می‌یابد، ظرفیت و ذخایر اورانیوم غنی‌شده مهار می‌شود و مانع از تغییر مسیر ایران نیز در آینده خواهد شد.
سابقهٔ تاریخی کنسرسیوم
مفهوم کنسرسیوم غنی‌سازی اورانیوم برای ایران سابقۀ تاریخی هم دارد. در دههٔ ۱۹۷۰، ایران در زمان محمدرضا شاه پهلوی در کنسرسیوم «یورودیف» فرانسه سرمایه‌گذاری کرد و حق خرید ۱۰ درصد از اورانیوم غنی‌شده را به‌دست آورد. اما پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و آغاز جنگ با عراق، این پروژه متوقف شد. اختلافات بر سر بازپرداخت و تحویل سوخت هسته‌ای سال‌ها ادامه یافت و نهایتاً ایران از این تجربه به‌عنوان توجیهی برای توسعۀ چرخۀ سوخت داخلی خود استفاده کرد.
در دههٔ ۲۰۰۰ نیز ایران در مذاکرات با سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم بین‌المللی غنی‌سازی در خاک خود را مطرح کرد، اما کشورهای غربی با اشاره به احتمال فعالیت‌های پنهان، آن را نپذیرفتند.
پیش از آغاز چهارمین دور مذاکرات، استیون ویتکاف اعلام کرده بود که آمریکا خواهان توقف کامل برنامهٔ هسته‌ای ایران و تعطیلی تأسیسات نطنز، فردو و اصفهان است. عباس عراقچی اما این خواسته را رد کرد و گفت ایران برای برنامۀ غیرنظامی‌اش بهای سنگینی پرداخته و غنی‌سازی قابل مذاکره نیست.
با این حال، پس از برگزاری دور چهارم گفت‌وگوها، وزیر خارجهٔ ایران اشاره کرد که ممکن است تهران، به‌منظور اعتمادسازی، محدودیت‌هایی برای ابعاد، اندازه، سطح و میزان غنی‌سازی قائل شود.
بیشتر در این باره: اظهارات خوشبینانۀ مقامات تهران و یک مقام آمریکایی پس از دور جدید مذاکرات هسته‌ای