آیا ممکن است یک عکس ساده، اطلاعاتی فراتر از آنچه در نگاه نخست به چشم می‌آید، در خود داشته باشد؟ پژوهشی تازه در آمریکا، به کمک هوش مصنوعی، پاسخی مثبت به این پرسش داده و چشم‌اندازی نو برای پزشکی فردمحور ترسیم کرده است.
دانشمندان در مرکز درمانی «مس جنرال بریگام» در ایالت ماساچوست ابزاری نوآورانه به نام «فیس‌اِیج» (FaceAge) توسعه داده‌اند؛ سامانه‌ای مبتنی بر یادگیری عمیق که با تحلیل تصویر چهره می‌تواند سن زیستی افراد را تخمین بزند. سن زیستی، برخلاف سن تقویمی، نشان‌دهنده میزان واقعی فرسودگی بدن، بافت‌ها و سلول‌هاست و در بسیاری موارد، گویای وضعیت کلی سلامت فرد است.
مطالعه‌ای که نتایج آن در نشریه The Lancet Digital Health منتشر شده، نشان می‌دهد که بیماران سرطانی که چهره‌شان از نظر الگوریتم «فیس‌ایج» «پیرتر» از سن واقعی‌شان به‌نظر می‌رسید، در مجموع بخت بقای پایین‌تری داشتند. برعکس، کسانی که هوش مصنوعی آن‌ها را جوان‌تر از سن واقعی تشخیص داد، بیشتر توانستند درمان‌های سنگین مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را تاب بیاورند.
به نوشته نیویورک تایمز، پژوهشگران برای آموزش این سامانه از بیش از ۵۸ هزار تصویر افراد سالم، عمدتاً از منابعی چون ویکی‌پدیا و «آی‌ام‌دی‌بی»، استفاده کردند. سپس از «فیس‌ایج» خواسته شد تا حدود ۶۲۰۰ عکس از بیماران مبتلا به سرطان را که پیش از پرتودرمانی گرفته شده بودند، ارزیابی کند. به‌طور میانگین، چهره این بیماران حدود پنج سال پیرتر از سن تقویمی‌شان به‌نظر می‌رسید.
در مرحله‌ای دیگر، دقت «فیس‌ایج» در پیش‌بینی امید به زندگی بیماران تحت مراقبت تسکینی با برآوردهای ده پزشک مقایسه شد. نتایج شگفت‌آور بود: این الگوریتم عملکرد بهتری از پزشکان نشان داد.
بیشتر در این باره: تلاش فرانسه برای کاهش سخت‌گیری اروپا درباره هوش مصنوعیدکتر هوگو ارتس، مدیر برنامه هوش مصنوعی در پزشکی در مس جنرال بریگام و یکی از نویسندگان ارشد پژوهش، به «فاکس نیوز» گفته است: «این پژوهش نشان می‌دهد حتی یک سلفی ساده می‌تواند اطلاعات بالینی مهمی داشته باشد که به تصمیم‌گیری‌های پزشکی کمک کند.»
فراتر از چین و چروک
«فیس‌ایج» صرفاً به خطوط صورت یا رنگ مو بسنده نمی‌کند؛ این ابزار علائم کمتر شناخته‌شده‌ای مانند فرورفتگی گیجگاه‌ها یا عمق چین‌های کنار لب را نیز تحلیل می‌کند که با کاهش توده عضلانی و سلامت عمومی در ارتباط‌اند.
یکی از نمونه‌های زنده، خانم تونی فدر، آرایشگر ۶۹ ساله‌ای از ماساچوست است که به سرطان ریه مبتلاست اما ظاهرش حدود ۱۰ سال جوان‌تر به‌نظر می‌رسد. پزشکش، دکتر ریموند مک، بر این باور است که «تاب‌آوری زیستی» او در برابر درمان‌های سخت، با این جوانی ظاهری بی‌ارتباط نیست.
نگرانی‌ها و آینده
با آن‌که «فیس‌ایج» نویدبخش انقلابی در تشخیص‌های پزشکی است، پژوهشگران و متخصصان اخلاق پزشکی هشدارهایی نیز داده‌اند. یکی از نگرانی‌ها، محدودیت در تنوع داده‌هاست؛ بیشتر تصاویر آموزشی این سامانه از افراد سفیدپوست بوده، و هنوز مشخص نیست عملکرد آن در مورد رنگین‌پوستان، زنان باردار یا افراد دارای معلولیت چگونه خواهد بود.
جنیفر ای. میلر، از مرکز اخلاق زیستی دانشگاه ییل، گفته است: «من نگران آنم که آیا این ابزار برای همه گروه‌های جمعیتی به‌طور برابر عمل می‌کند؟» و افزوده که ممکن است این فناوری به‌طور ناعادلانه برای توجیه رد بیمه یا درمان مورد سوءاستفاده قرار گیرد.
در حالی‌که آزمایش‌های اولیه امیدوارکننده‌اند، کارشناسان تأکید دارند که این مسیر هنوز طولانی است. ابزارهای ژنتیکی مانند DunedinPACE که سال‌هاست برای سنجش زیستی استفاده می‌شوند، باید با دقت با «فیس‌ایج» مقایسه شوند تا مشخص شود کدام‌یک کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
بنابر گزارش‌ها، پژوهشگران قصد دارند «فیس‌ایج» را در آینده تجاری کرده و از آن در مطب‌های پزشکی استفاده کنند. اما تا آن زمان، باید آزمایش‌هایی در بیمارستان‌های مختلف و با جمعیت‌های متنوع‌تری انجام شود تا قابلیت اعتماد این ابزار هوش مصنوعی برای همه انسان‌ها تثبیت شود.