رئیس‌جمهور ایالات متحده از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران خواست تا مسیر «نو و بهتری» را در پیش بگیرند و با انتقاد شدید از تهران گفت که «رهبران ایران روی دزدیدن ثروت مردم خود، تامین مالی تروریسم و خونریزی در خارج متمرکز شده‌اند».
دونالد ترامپ روز سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت در نشست سرمایه‌گذاری آمریکا-عربستان که بخشی از سفر چهار روزه‌اش به خاورمیانه است، گفت: «در حالی که شما در جده و دوبی در حال ساخت بلندترین آسمانخراش‌های جهان هستید، نمادهای تهرانِ ۱۹۷۹ در حال ویرانی و تبدیل شدن به آوار و گرد و غبار هستند».
او با اشاره به ایران افزود: «آن‌ها تحت نظامی کاملا متفاوت، مدتی خوب پیش می‌رفتند اما آن نمادها اکنون تا حدود زیادی در حال فروپاشی هستند، در حالی که شما در حال ساخت برخی از بزرگترین و باورنکردنی‌ترین پروژه‌های زیرساختی، ساختمان‌ها و چیزهایی هستید که جهان هرگز نظیر آن‌ها را ندیده است».
رئیس‌جمهور آمریکا تصریح کرد: «ایران دهه‌ها به خاطر بی‌توجهی و سوءمدیریت، گرفتار بی‌برقی‌های چند ساعته روزانه شده است که همیشه در مورد آن می‌شنوید، در حالی که مهارت‌های شما بیابان‌های خشک را به زمین‌های حاصلخیز تبدیل کرده است».
آقای ترامپ تأکید کرد: «رهبران ایران زمین‌های سرسبز را به بیابان‌های خشک تبدیل کرده‌اند، همان‌طور که مافیای فاسد آب، اسم آن مافیای آب است، باعث خشکسالی‌ها و رودخانه‌های خشک شده است. آن‌ها ثروتمند می‌شوند، اما چیزی نصیب مردم نمی‌شود».
به گفته او، «در حالی که کشورهای عربی روی تبدیل شدن به ستون‌های ثبات منطقه‌ای و تجارت جهانی تمرکز کرده‌اند، رهبران ایران روی دزدیدن ثروت مردم خود، تامین مالی تروریسم و خونریزی در خارج متمرکز شده‌اند».
«و غم‌انگیزترین بخش ماجرا این است که آن‌ها کل یک منطقه را با خود به زیر کشیده‌اند. زندگی‌های زیادی در تلاش ایران برای حفظ یک رژیم در حال فروپاشی در سوریه از بین رفت. به سوریه نگاه کنید و ببینید چه اتفاقی افتاد. در لبنان، جایی که گروه نیابتی حزب‌الله امیدهای ملتی را به یغما برد که پایتخت آن، بیروت، زمانی به پاریس خاورمیانه معروف بود».
رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «تمام این بدبختی‌ها و خیلی بیشتر از آن قابل جلوگیری بود، کاملاً قابل اجتناب بود، اگر رژیم ایران به جای نابود کردن منطقه، فقط بر ساختن کشور خود تمرکز کرده بود».
آقای ترامپ اما افزود: «همان‌طور که بارها نشان داده‌ام، آماده‌ام به درگیری‌های گذشته پایان دهم و برای جهانی بهتر و باثبات‌تر، حتی با وجود اختلاف‌های عمیق، شراکت‌های تازه‌ای بنا کنم».
او گفت: «من از دشمنی‌های دائمی خوشم نمی‌آید» و از تهران خواست با واشینگتن بر سر برنامه هسته‌ایش به توافق برسد.
رئیس‌جمهور آمریکا همچنین هشدار داد: «اگر رهبران ایران این شاخه زیتون را رد کنند و به حمله به همسایگان خود ادامه دهند، ما چاره‌ای جز اعمال فشار حداکثری شدید نخواهیم داشت و صادرات نفت ایران را همانند گذشته به صفر خواهیم رساند».
این درخواست از تهران تنها چند روز پس از آن مطرح می‌شود که ترامپ فرستاده ویژه‌اش، استیو ویتکاف، را برای دور چهارم گفت‌وگوها با مقامات ایرانی جهت متقاعد کردن جمهوری اسلامی به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای، اعزام کرده بود.
ترامپ در ریاض گفت: «به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده، همواره صلح و شراکت را ترجیح می‌دهم، هر جا که این نتایج دست‌یافتنی باشد».
پیوستن عربستان به پیمان ابراهیم
او همچنین ابراز امیدواری کرد که عربستان سعودی نیز به‌زودی به پیمان ابراهیم بپیوندد و «در زمان مناسب خود» اسرائیل را به رسمیت بشناسد.
عربستان سعودی همواره اعلام کرده است که به رسمیت شناختن اسرائیل را مشروط به تأسیس کشور مستقل فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ می‌داند. در دورهٔ ریاست‌جمهوری جو بایدن، تلاش‌هایی برای گنجاندن عربستان در پیمان ابراهیم صورت گرفت، اما حملهٔ گروه حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ این روند را مختل کرد و منطقه را وارد یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های خود ساخت.
ترامپ روز سه‌شنبه در آغاز سفر خود همچنین مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌های اقتصادی و همکاری دوجانبه با عربستان سعودی امضا کرد؛ سفری که تمرکز اصلی آن بر معامله‌گری با یکی از متحدان کلیدی واشینگتن در خاورمیانه است.
ولیعهد محمد بن سلمان، که قدرت را در عربستان سعودی در دست دارد، در فرودگاه بین‌المللی ملک خالد به گرمی از ترامپ استقبال کرد. آن‌ها سپس به تالار مجللی در فرودگاه رفتند و در آنجا ترامپ و هیئت همراهش با قهوه عربی سنتی از سوی پیش‌خدمت‌هایی با کمربندهای تشریفاتی پذیرایی شدند.
ترامپ در ابتدای دیدار دوجانبه با بن سلمان گفت: «واقعاً فکر می‌کنم ما یکدیگر را خیلی دوست داریم.»
در ادامه، دو طرف بیش از دوازده توافق‌نامه برای گسترش همکاری در حوزه‌های نظامی، قضایی و فرهنگی امضا کردند. انتظار می‌رود در ادامهٔ روز سه‌شنبه نیز در نشست سرمایه‌گذاری آمریکا-عربستان، توافق‌های اقتصادی بیشتری به امضا برسد.
دیدار با رئیس‌جمهور سوریه و برداشتن تحریم‌ها
در تحولی جداگانه، کاخ سفید اعلام کرد که ترامپ روز چهارشنبه در عربستان سعودی با احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، دیدار خواهد کرد؛ شورشی سابقی که سال گذشته با سرنگونی بشار اسد به قدرت رسید.
همچنین، آقای ترامپ در سخنرانی روز سه‌شنبه خود در ریاض اعلام کرد که ایالات متحده تمامی تحریم‌هایی را که در دورهٔ حکومت قبلی علیه سوریه وضع شده بود، لغو خواهد کرد.
او گفت: «من دستور توقف تحریم‌ها علیه سوریه را صادر خواهم کرد تا به آن‌ها فرصتی برای رسیدن به عظمت داده شود.» این اظهارات با تشویق ایستاده حاضران در نشست سرمایه‌گذاری عربستان همراه شد.
ایالات متحده از زمان به قدرت رسیدن الشرع در ماه دسامبر در حال بررسی نحوهٔ تعامل با او بوده است. رهبران کشورهای عربی حوزهٔ خلیج فارس از دولت جدید دمشق حمایت کرده‌اند و انتظار دارند ترامپ نیز همین مسیر را در پیش گیرد، زیرا این دولت را سدی در برابر بازگشت نفوذ ایران در سوریه می‌دانند؛ کشوری که تهران در طول یک دهه جنگ داخلی، از حکومت اسد پشتیبانی می‌کرد.
سکوت تلویحی ایران
ایران که مشغول مذاکره با آمریکا بر سر برنامهٔ هسته‌ای خود است، تا حدود زیادی در مورد سفر ترامپ سکوت کرده است.
سفرهای قبلی روسای‌جمهور ایالات متحده به عربستان، عمدتاً با این انتقادها در ایران روبرو می‌شد که عربستان سعودی به «گاو شیردهٔ» آمریکا تبدیل شده است.
اما این بار، روزنامه‌های ایران و تلویزیون دولتی تا حدود زیادی دربارهٔ سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه سکوت کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، این سکوت ممکن است به این دلیل باشد که ریاض و تهران از سال ۲۰۲۳ با میانجی‌گری چین روند تنش‌زدایی را آغاز کرده‌اند. اخیراً، شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، که برادر ولیعهد سعودی است، نیز به تهران سفر و با آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرد.
حسین ایبیش، تحلیلگر موسسهٔ کشورهای عربی خلیج فارس مستقر در واشینگتن، می‌گوید پروژه‌های توسعهٔ اقتصادی عربستان سعودی در داخل به این معنی است که ریاض خواهان صلح در سراسر منطقه است.
