یک استارت‌آپ سوئیسی به نام سان‌ویز، در گامی نوآورانه برای گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، پروژه‌ای را آغاز کرده که در آن از فضاهای خالی میان ریل‌های قطار برای نصب پنل‌های خورشیدی استفاده می‌شود.
این طرح که ادارهٔ فدرال حمل‌ونقل سوئیس از آن پشتیبانی می‌کند و اجرای آن در روستایی در ایالت نوشاتل سوئیس آغاز شده، با نصب ۴۸ پنل بر روی ۱۰۰ متر از خطوط راه‌آهن به مرحلۀ آزمایشی رسیده است.
دورۀ آزمایشی این پروژه به‌طور رسمی از اردیبهشت امسال آغاز شده و برای مدت سه سال برنامه‌ریزی شده است.
در صورت موفقیت‌آمیز بودن این دوره آزمایشی، این فناوری می‌تواند در سایر مناطق سوئیس و حتی در سطح بین‌المللی گسترش یابد، که گامی مهم در جهت استفاده بهینه از زیرساخت‌های موجود برای تولید انرژی پاک خواهد بود.
استفادۀ بهینه از فضای بلااستفاده
در این طرح خلاقانه، پنل‌های خورشیدی بین ریل‌ها و بدون اختلال در حرکت قطارها نصب می‌شوند، بدون نیاز به تغییر کاربری زمین‌های طبیعی یا زراعی برای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی کوچک و بزرگ.
پنل‌های خورشیدی به‌کاررفته در این پروژه شبیه همان صفحات خورشیدی رایجی است که روی پشت‌بام خانه‌ها نصب می‌شود. تفاوت در طراحی قابل‌حمل آن‌ها است.
این صفحات روی چارچوبی نصب شده‌اند که دقیقاً در میان ریل‌های قطار قرار می‌گیرد و سطح بالایی آن تقریباً هم‌سطح با ریل است تا چرخ‌های قطار به‌راحتی از روی آن عبور کند.
نصب و جمع‌آوری سریع با قطار مکانیزه
برای نصب این پنل‌ها، شرکت سان‌ویز از یک قطار ویژه که توسط یک شرکت سوئیسی دیگر توسعه یافته، استفاده می‌کند. این قطار قادر است تنها در چند ساعت، نزدیک به یک هزار مترمربع پنل خورشیدی را نصب یا جمع‌آوری کند.
این قابلیت اجازه می‌دهد که در صورت نیاز به تعمیر و نگهداری خطوط ریلی، پنل‌ها بدون ایجاد وقفۀ طولانی‌مدت در خدمات حمل‌ونقل، به‌سرعت برداشته شوند.
بدین ترتیب هر زمان که نیاز به تعمیر خطوط آهن یا تعویض ریل‌ها باشد، پنل‌ها مانند فرش جمع می‌شوند و پس از پایان عملیات دوباره سر جای خود قرار می‌گیرند.
در این طرح، برای تمیز نگه داشتن صفحات هم از یک برس چرخان که به انتهای قطارها وصل شده استفاده می‌شود.
تولید برق معادل دو درصد از مصرف سوئیس
برآوردهای سان‌ویز نشان می‌دهد که اگر این پنل‌ها روی کل شبکه ریلی کشور (به‌جز مسیرهای تونلی یا سایه‌دار) نصب شوند، می‌توانند سالانه حدود یک تراوات‌ساعت برق تولید کنند؛ رقمی معادل دو درصد از کل مصرف برق سوئیس.
این سطح از تولید می‌تواند سهم قابل‌توجهی در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ایفا کند.
این پروژه با پشتیبانی مالی آژانس نوآوری سوئیس و همکاری بیش از ۱۰ شرکت خصوصی و تحقیقاتی به اجرا درآمده است. بودجه اولیۀ طرح بالغ بر ۵۸۵ هزار فرانک سوئیس (معادل ۷۱۰ هزار دلار) اعلام شده است و مسئولان آن امیدوارند در صورت موفقیت، طرح را در سطح ملی گسترش دهند.
انرژی پاک در اروپا
این پروژه بخشی از جریان بزرگ‌تر نوآوری در انرژی‌های پاک در اروپا است. قارهٔ اروپا طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در انرژی خورشیدی و بادی انجام داده و به‌دنبال راهکارهایی برای کربن‌زدایی از صنعت خود تا میانهٔ قرن جاری است.
پس از بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ و همچنین تعهدات اقلیمی تحت توافق پاریس، کشورهای اروپایی برای افزایش امنیت انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، برنامه‌های جامعی را آغاز کرده‌اند.
در همین راستا، ایده‌های خلاقانه‌ای مانند نصب پنل در فضاهای شهری ازجمله روی بام‌ها، دیوارها و حتی جاده‌ها با استقبال مواجه شده است.
نمونهٔ سوئیس از آن جهت حائز اهمیت است که راهکاری عملی و آزمایش‌شده ارائه می‌دهد که می‌تواند الهام‌بخش دیگر کشورها باشد. این فناوری اگر در دیگر کشورها نیز به‌کار گرفته شود، می‌تواند شبکه‌ای از نیروگاه‌های خورشیدی توزیع‌شده را در سراسر اروپا شکل دهد که به‌طور موازی با شبکهٔ حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند.
انرژی پاک در جهان و ایران
آژانس بین‌المللی انرژی سال گذشته اعلام کرد انرژی‌های پاک سهم ۱۰ درصدی در رشد اقتصاد جهانی داشته‌اند و برای اولین‌بار، انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از ۳۰ درصد از برق جهان را تأمین کردند.
برعکس روند جهانی و براساس آخرین گزارش‌ها، سال ۱۴۰۲ تنها سه درصد از رشد تولید برق ایران از منابع خورشیدی و بادی بوده است. در همین حال، ترکیه و عربستان به ترتیب ۷۰ برابر و ۶۰ برابر ایران رشد تولید برق خورشیدی و بادی داشته‌اند.
